Hậu sinh khả uý tiếng Hán là 后生可畏 ( hòu shēng kě wèi) là một thành ngữ bắt nguồn từ các tác phẩm của văn nhân. Vậy Hậu sinh khả uý là gì, có nguồn gốc từ đâu.
- Xem thêm: Ếch ngồi đáy giếng [Điển cố và ý nghĩa]
Nội dung
Hậu sinh khả uý là gì ?
后 hòu [Hậu]: Người sinh sau; thế hệ sau; con cháu; hậu duệ;
生 shēng [Sinh]: Sinh, sinh mệnh; đời,
可 kě [Khả]: Có thể
畏 wèi [Úy]. Kính phục; khâm phục (Nó còn có một nghĩa khác là sợ; lo sợ; lo ngại; kinh sợ. Nhưng ở đây dùng nó với nghĩa Kính phục; khâm phục )
Thành ngữ ‘Hậu sinh khả uý’ có ý nghĩa là những người sinh ra sau có khả năng vượt qua, hơn bậc tiền bối. Thế hệ trẻ được coi là một lực lượng mới mẻ, có sức mạnh vượt trội so với những người đi trước, điều này làm cho họ trở nên đáng kính trọng.
Hậu sinh khả uý gần với một số câu thành ngữ khác như: Tuổi trẻ tài cao, sóng sau xô sóng trước v.v…
Nguồn gốc và điển cố
Nguồn gốc
Hậu sinh khả úy bắt nguồn từ một câu trong tác phẩm “Luận ngữ – Tử Hãn”, của Khổng Tử. Nguyên câu ấy như sau:
后生可畏，焉知来者之不如今也？四十、五十而无闻焉，斯亦不足畏也已。
Hòu shēng kě wèi, yān zhī lái zhě zhī bù rú jīn yě? Sì shí, wǔ shí ér wú wén yān, sī yì bù zú wèi yě yǐ.
Hán việt: Hậu sinh khả úy, yên tri lai giả chi bất như kim dã? Tứ thập, ngũ thập nhi vô văn yên, tư diệc bất túc úy dã dĩ.
Tạm dịch là: Thế hệ sau rất đáng khâm phục, làm thế nào biết thế hệ sau không bằng thế hệ trước đây? Nếu đến lúc 40 – 50 tuổi mà vẫn không có danh tiếng gì, vậy thì họ chẳng còn gì phải sợ nữa.
Điển cố thành ngữ Hậu sinh khả uý
Vào thời kỳ Xuân Thu, khi Khổng Tử đang đi du ngoạn, ông gặp ba đứa trẻ. Hai đứa trẻ đang vui chơi, tạo ra một bầu không khí hết sức sôi động, nhảy nhót và đuổi bắt nhau, chơi rất vui vẻ. Nhưng có một đứa trẻ khác đứng ở một bên, chỉ im lặng nhìn chứ không có ý định tham gia trò chơi.
Khổng Tử cảm thấy lạ, liền hỏi đứa trẻ đứng đó: “Này cháu, tại sao cháu không chơi cùng mọi người chứ?” Đứa trẻ trả lời một cách nghiêm túc: “Những trò chơi quá mạnh mẽ có thể gây nguy hiểm đến tính mạng, vừa chơi đùa vừa lôi kéo cũng sẽ làm mình bị thương cơ thể. Thậm chí nếu làm rách quần áo cũng chẳng có lợi ích gì cả. Cho nên, cháu không muốn chơi cùng họ, chỉ ngồi nhìn họ chơi, điều này cũng không có gì đáng ngạc nhiên cả.”
Một lúc sau, Khổng Tử thấy đứa trẻ dùng bùn đất xây lên một tòa thành, ngồi trong đó mà không chịu ra ngoài trong thời gian dài, không nhường đường cho Khổng Tử.
Khổng Tử không kìm lòng được và hỏi lại: “Cháu ngồi trong đó, tại sao không nhường đường cho xe?” Đứa trẻ trả lời: Cháu chỉ nghe nói xe phải đi vòng qua thành, chưa từng nghe nói rằng thành còn phải tránh xe.”
Khổng Tử rất kinh ngạc và cảm thấy đứa trẻ còn nhỏ tuổi mà có thể nói vậy, liền ca ngợi: “Tuổi trẻ như vậy mà biết nhiều thật đấy!”. Đứa trẻ lại đáp: “Cháu nghe nói, cá con chỉ cần ba ngày là biết bơi, thỏ con chỉ cần ba ngày là có thể chạy trên đất, ngựa con chỉ cần ba ngày là có thể đi theo mẹ ngựa. Những điều này là tự nhiên, không có gì đáng kể cả.”
Khổng Tử không thể nào giữ lại sự ngạc nhiên và nói: Khổng Tử không khỏi thở dài nói: “Ồ, bây giờ ta mới biết tuổi trẻ thật là lợi hại!” (Trích từ nội dung liên quan của “Khổng tử hạng thác tương vấn thư “)
Ý nghĩa thành ngữ Hậu sinh khả úy
Hậu sinh khả úy là sự kỳ vọng và khen ngợi mà những người đi trước dành cho thế hệ trẻ. Khổng Tử tin rằng những người trẻ này sẽ vượt qua bậc ông cha của họ trong tương lai, và ông khuyến khích họ hãy nắm bắt cơ hội hiện tại, làm việc chăm chỉ, tự rèn luyện và cố gắng để hoàn thiện bản thân.
Đặc điểm của tuổi trẻ là sự khác biệt trong suy nghĩ và quan điểm riêng về thế giới. Tuổi trẻ có ưu điểm và nhược điểm của tuổi trẻ. Khổng Tử nói rằng người trẻ rằng không nên bỏ cuộc giữa chừng, tránh tình trạng không làm gì, tiêu xài vô ích, và đến khi già mới nhận ra mình đã bỏ lỡ những cơ hội quan trọng trong cuộc đời, giống như lời khuyên trong “Hán Vũ Đế” với câu “少壮不努力，老大徒伤悲” [Thiểu tráng bất nỗ lực, lão đại đồ thương bi].
Mong rằng những giải thích trên đã giúp bạn có cái nhìn sâu sắc hơn về bối cảnh và ý nghĩa của thành ngữ “Hậu sinh khả uý”. Trong cuộc sống, Hậu sinh khả úy hay bất khả úy là do bản thân của mỗi người.